Σφουμάτο
Το σφουμάτο είναι μία από τις μεθόδους ζωγραφικής της Αναγέννησης. Ανάλογη μέθοδος ήταν και το Κιαροσκούρο. Αναφέρεται στο τρόπο ζωγραφικής όπου ο ζωγράφος αποφεύγει τα ακραία σκούρα ή φωτεινά, καθώς οι τονικότητες ομαδοποιούνται σφικτά γύρω από ένα μεσαίο γκρι. Υπάρχει μία ομοιότητα χαμηλού κοντράστ ανάμεσα στο σφουμάτο και τη φωτογραφία. Η Ιταλική λέξη (fumare σημαίνει καπνίζω) και πιάνει το νόημα της λέξης με ακρίβεια. Ο ολοκληρωμένος πίνακας φαίνεται ότι καλύπτεται από ένα πέπλο αχλής που μπαίνει ανάμεσα στον πίνακα και το θεατή. Το σφουμάτο προσέθετε κάποια λαμπρότητα στα καθαρά σκούρα και αδυνάτιζε μερικά από τα έντονα λαμπρά του θέματος.
Το σφουμάτο δεν είναι μία εξαιρετικά δύσκολη μέθοδος ζωγραφικής. Φυσικά χρειάζεται ικανότητα στη πινελιά και επιλογή της σωστής τονικότητας (λαμπρότητας) του χρώματος, αλλά δεν χρειάζεται απαραίτητα υψηλό βαθμό ικανότητας. Ο ζωγράφος χρησιμοποιεί χρώμα που διαπερνιέται από το φως όπως γκρι ασφάλτου και όσο είναι ακόμη υγρό, ζωγραφίζει μέσα στο σκούρο με ένα αδιαφανές φωτεινό (πχ κάποιο χρώμα που βασίζεται σε άσπρο μόλυβδου ή άσπρο τιτανίου). Το σκούρο χρώμα σκουραίνει το αδιαφανές λευκό και συγχρόνως φωτίζει το σκούρο. Αυτή η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί εάν είναι αναγκαίο, και κάνοντας το μπορείτε να πετύχετε πολύ εκλεπτυσμένα αποτελέσματα. Δεν είναι η τεχνική με την οποία χρησιμοποιούνται διαφανή χρώματα όπως πολλοί πιστεύουν . Είναι προφανές ότι υπάρχει διάκριση ανάμεσα σ’ αυτήν τη τεχνική και τη ξεκάθαρη τεχνική με διαφάνειες του Τισιάνου. Ωστόσο η διαφάνεια των σκούρων που εφαρμόζεται επανειλημμένα και αναμειγνύεται μέσα στα φωτεινά δεν επιφέρει κάποιο γυαλιστερό χαρακτήρα στο αποτέλεσμα, που στα χέρια κάποιου ικανού τεχνίτη μπορεί να είναι γοητευτικό και να βγάλει εξαιρετικά εκλεπτυσμένα αποτελέσματα.
Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι ήταν ο ποιο διακεκριμένος ζωγράφος του σφουμάτο και ο φημισμένος πίνακας του Μόνα Λίζα επιδεικνύει όλα τα πλεονεκτήματα της τεχνικής. Η ιστορική αξία αυτή της τεχνικής αποτελείται από τον εκλεπτυσμένο τρόπο με το οποίο εκφράζονται τα συναισθήματα. .Αυτή η έκφραση οφείλεται όχι σε μικρό βαθμό στην απαλή απόχρωση σκιάς που προωθεί το σφουμάτο. Ο Λεονάρντο περίγραψε το σφουμάτο ως «χωρίς γραμμές και όρια, κάτι σαν καπνός και πέρα από το κεντρικό πεδίο ».
